De gemeenten Zutphen, Voorst en Brummen hebben al jaren te maken met een sterke leerlingendaling. Een ontwikkeling die de kwaliteit en bedrijfsvoering van de onderwijsbesturen onder druk zet. Naar aanleiding van de Transitieatlas van Public Result zet Archipel Onderwijs & Kinderopvang nu de eerste vervolgstappen.

Stichting Archipel Onderwijs & Kinderopvang heeft twintig locaties, verspreid over de gemeenten Brummen, Voorst en Zutphen. Toen Toon Geluk in maart 2021 aantrad als nieuwe bestuursvoorzitter, realiseerde hij zich dat er werk aan de winkel was. De afgelopen vijftien jaar is het aantal leerlingen in Zutphen en de buurgemeenten Voorst en Brummen fors teruggelopen: van ruim vierduizend naar minder dan drieduizend. En ook de prognoses stemmen niet vrolijk. Naar verwachting zal de daling de komende jaren in alle drie de gemeenten aanhouden. Dat zet de kwaliteit en bedrijfsvoering van de onderwijsbesturen onder druk. Geluk: ‘Ik wist: we moeten hier als de wiedeweerga een plan gaan ontwikkelen, want dit kon wel eens hét grote thema voor de komende jaren worden.’

Anticiperen

Omdat hij eerder al goede ervaringen had opgedaan met Public Result, besloot Geluk het bureau ook dit keer weer in te schakelen om op de forse leerlingendaling te anticiperen. De eerste stap was de uitvoering van een Transitieatlas. Dit is een inhoudelijk hulpmiddel waarmee demografische ontwikkelingen en effecten op het voorzieningenaanbod inclusief mogelijke mismatches in kaart worden gebracht. ‘De aftrap was een bijeenkomst in de Hanzehof, waarin Public Result haar visie en werkwijze presenteerde en ik het belang van onze samenwerking motiveerde,’ vertelt Geluk. Onderwijsbesturen, medezeggenschapsraden, ouders, wethouders, beleidsambtenaren, sportverenigingen en zorgpartners waren uitgenodigd voor de bijeenkomst en de animo was groot. Er zaten die avond zo’n zestig mensen in de zaal.   Naar aanleiding van de bijeenkomst stelde Public Result drie scenario’s op met stappenplannen. Vervolgens voerde Geluk individuele gesprekken met diverse betrokkenen. ‘Ook hebben we drie open avonden georganiseerd voor het personeel van de stichting, waarbij ze hun ideeën en mening konden inbrengen. Zo hebben we aan de hand van de steekwoorden kwaliteit, betaalbaarheid en bereikbaarheid de criteria geformuleerd met betrekking tot het onderwijsaanbod voor de regio.’  

Tijd nodig

Met de gemeente Zutphen is ook gesproken over een integraal huisvestingsplan. Maar samenwerken of fuseren met andere besturen is in Zutphen en omstreken nog een moeizaam proces, heeft Geluk gemerkt. ‘De meeste besturen hechten erg aan hun eigen cultuur en zijn niet echt genegen om zich te verbinden aan andere partijen. In concreto zijn we in Eerbeek nu bezig om van twee scholen één te maken. Maar zo’n proces heeft tijd nodig; als je het te snel doet, verlies je leerlingen. Je moet eerst zorgen dat je met elkaar de boel verkend hebt, dat je een programma maakt, dezelfde methodes hanteert en dat teamleden elkaar leren kennen. Pas dan kun je de ene school sluiten en inhuizen bij de andere.’  

Coalities bouwen

De bestuurder heeft voor het totale plan vier jaar uitgetrokken. ‘In die vier jaar moeten er coalities gebouwd worden. Scholen moeten in kringen gaan samenwerken. Niet op basis van profiel, maar op basis van nabijheid. Als er straks dan een school dicht moet, gaan de kinderen hopelijk naar die andere school in de buurt.’ Hij heeft de scholen voorgesteld om het komende jaar eerst te gaan verkennen op welke gebieden ze kunnen gaan samenwerken. ‘Misschien kunnen ze samen een ICT’er aanstellen of een conciërge delen. Of samen studiedagen organiseren of methodes uitzoeken. Zo ontstaat er geleidelijk meer gezamenlijkheid.’   ‘In het tweede jaar kunnen scholen gaan kijken wat ze formatief met elkaar kunnen doen,’ vervolgt de bestuurder. ‘Stel dat de ene school vijf groepen kan vormen en de andere zeven, dan is het misschien handiger om de leerlingen anders over die twee scholen te gaan verdelen. Of als de ene school een gymzaal heeft en de andere niet, dan kun je eens bij elkaar gaan gymmen. En nodig die andere school dan bijvoorbeeld eens uit om bij jou tekenles te gaan volgen. Als een van de twee scholen dan op enig moment dicht gaat, dan is de andere school al een logische route voor de kinderen.’

Mooie onderlegger

De partijen zijn inmiddels dus volop in beweging en daar is de Transitieatlas volgens Geluk een mooie onderlegger voor gebleken. ‘Het is een prachtig instrument, omdat het vanuit een objectieve benadering direct laat zien wat de gevolgen van bepaalde keuzes zijn. Mijn voorgangers waren meer behoudend. Zij reageerden vaak op gebeurtenissen en lieten zich soms overvallen door tegenvallende resultaten en dalende leerlingenaantallen. Ik ben meer van de ver-vooruitkijkmethode: wat gebeurt er over vijf jaar en hoe kan ik daarop sturen? Daar is de Transitieatlas een heel fijn hulpmiddel bij. Het instrument heeft mij goed geholpen om de discussie op gang te brengen en de kaders samen met alle betrokkenen te bepalen. Daarnaast heeft het gezorgd voor het vergroten van het draagvlak. Ik was hier pas enkele maanden aan het werk en dan is het fijn om samen te werken met een gerenommeerd bureau als Public Result, dat jarenlange ervaring heeft met dit soort complexe transities.’